Iogan Sebastian Bax
(1685 - 1750)
Iogan Sebastian Bax 1685 yilning 21 martida Germaniyaning Ezenderiya shahrida tavallud topdi. Uning birinchi ustozi bo’lmish otasi professional musiqachi edi. Otasi o’sha davrning taniqli musiqachilaridan biri bo’libgina qolmay o’z o’gillarini ham mashhur insonlar bo’lib yetishishligini orzu qilardi. Shu orzu yo’lida tinmay harakat qilardi.
Ammo, Bax 9 yoshida otasidan ajralib yetib qoladi. Shundan keyin, uning akasi Kristof Bax tarbiyasi bilan 1696 yilda Bax litseyga o’qishga kiradi. 4 yil davomida litseyda o’qib “organ” musiqa asbobiga qiziqib qoladi va kundan kunga unga bo’lgan qiziqishi kuchayib boradi. Litseyni tugatgach do’stlari bilan monastrga bolalar xoriga qabul qilinadi.
Monastrda u mashhur organchilar Gek Biyoma va Adamslar bilan tanishadi. U 17 yoshiga to’lganida bolalar xoridan ketishga majbur bo’ladi va monastrni ham tark etadi.
1703 yili Gertsok Iogan Erkstonning kapellasiga skripkachi sifatida ishga qabul qilinadi.
Biroz skripkachi bo’lib ishlab, keyin esa Orn shtatidagi ibodatxonaga organ chaluvchi bo’lib ishga boradi. Shu ishalri mobaynida Baxning kompozitorlik faoliyati boshlanadi desak mubolag’a bo’lmaydi.
U o’zining birinchi musik kompozisiyasini aynan osha yerda yaratishga muvaffaq bo’lgan.
Bax — buyuk nemis kompozitori, mash'hur organ ijrochisi, barokko davri hamda polifoniya uslubining yirik namoyandasi. Bax ijodida oldingi davr musiqa janr yoʻnalishlari (shu jumladan, xor polifoniyasi, protestant xorali, organ musiqasi, italyan operasi, klavesin va klavir musiqasi) umumlashtirilib, oʻz badiiy yakunini topgan. Bax musiqasida polifoniya yoʻnalishlari bilan gomofoniya tizimlari oʻzaro qorishib yagona uslub vujudga keltirgan. Bax merosiga mingdan ziyod asarlar kiradi, ular asosan organ musiqasi, klavir, skripka va boshqa cholgʻular uchun asarlar hamda vokal, vokal-dramatik janrlari va boshqa Bax ijodida organ muhim oʻrin tutadi. U organning yangi imkoniyatlarini ochib berdi, organ prelyudiyasi, fantaziya, tokkata kabi janrlarini fuga bilan birlashtirdi.
Organ uchun yozilgan "„Prelyudiya va fuga c-moll“, „Fantaziya C-dur“, „Tokkata va fuga“, „Passakalya“ va boshqa asarlari jahon musiqasi xazinasidan oʻrin olgan. Bax birinchi boʻlib klavir uchun konsert asarlarini yaratib, yangi uslub kashf etdi (syuitalar, „Xromatik fantaziya va fuga“, „Italyancha konsert“). Klavir musiqasi sohasida yangi „teng tovushqatorli“ tizimning afzalliklarini „Yaxshi temperatsiyalashgan klavir“ toʻplami misolida namoyish qildi. Vokal, vokal-dramatik musiqa janrlarida Baxning 300 ga yaqin diniy kantata, xoral va oratoriyalari („Ioann boʻyicha ehtiroslar“, „Matvey boʻyicha ehtiroslar“, „H-moll katta messasi“, „Magnifikat“) alohida oʻrin tutadi. Bularning mavzulari injil kitobidan olingan boʻlib, mazmunida insoniylik, hayotdan zavqlanish, yuksak goʻzallikka intilish, shodu xurramlik bilan dard-alam hissiyotlari oʻz aksini topgan.
Bax 28 iyul 1750 yili Leytsigda vafot etadi. Lekin uning yaratgan asarlari umrboqiydir
|
